کیبورد QWERTY بزرگ‌ترین معمای حل‌نشده‌ی دنیای فناوری است
کیبوردهای استفاده شده برای کامپیوتر و گوشی و دیگر گجت‌ها از نوع QWERTY هستند که شش کلید قرار گرفته در سمت چپ بخش فوقانی کیبورد محسوب می‌شوند. اما هیچکس نمی‌داند که این چینش برای کیبورد دقیقا چطور به وجود آمده و مورخان بیش از یک قرن است که در حال پژوهش و بررسی این معما هستند. آیا بالاخره حقیقت این موضوع را کشف خواهیم کرد؟ در ادامه به معمای دلیل انتخاب چینش QWERTY برای کیبورد می‌پردازیم.
اسرار مردان مرده
تقریبا ۱۵۰ سال پیش، ماشین تحریر محل کار را به طور چشمگیری دگرگون کرد و اواخر قرن بیستم چنین کاری را رایانه‌های شخصی انجام داد. دهه‌هاست که میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان از کیبورد QWERTY برای تایپ کردن استفاده می‌کنند. عجیب‌ترین نکته در مورد تکامل کیبورد QWERTY این است که هیچکس به طور قطع نمی‌داند که چرا چنین چینشی انتخاب شده است. این در حالی است که طی سال‌های گذشته منابع مختلف دلایل زیادی را برای این موضوع مطرح کرده‌اند ولی برای هیچکدام از آن‌ها منابع موثقی وجود ندارد. در سال ۱۹۸۳ یک مقاله‌ی مفصل در مورد این موضوع منتشر شد و در بخشی از آن آمده: «به نظر می‌رسد هیچ دلیل روشنی برای استفاده از این چینش در کیبورد وجود ندارد و شک و تردید در مورد منشا آن هنوز باقی است.»
اگرچه نام مخترعان کیبورد QWERTY در تاریخ ثبت شده، اما دلیل استفاده از این چینش تا حد زیادی در تاریخ گم شده است. هیچکدام از مخترعان قبل از مرگشان یادداشتی برای توضیح انتخاب این چینش را از خود به جای نگذاشته‌اند. به همین خاطر طی یک قرن گذشته گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد این مطرح شده و در ادامه به تمام اطلاعات موجود در این زمینه می‌پردازیم.
داستان QWERTY با توجه به اطلاعات موجود
در سال ۱۸۶۷ یک ناشر روزنامه و مخترع به نام کریستوفر شولز با کمک کارلوس گلیدن، ماتیاس شوالباخ و ساموئل سوله کار بر روی ماشین تحریر را آغاز کرد. اگرچه شولز اولین مخترع ماشین تحریر محسوب نمی‌شود، اما نوآوری‌های او منجر به تولید اولین مدل ماشین تحریر تجاری موفق در سال ۱۸۷۴ شد. آقای شولز در سال ۱۸۶۸ مدل اولیه‌ی ماشین تحریر خود را آماده کرد که کلیدهای آن مشابه کلیدهای پیانو بود و در ضمن برای چینش هم از ترتیب حروف الفبا استفاده شده بود. اما در سال‌های ۱۸۷۰-۱۸۷۱ با کمک ماتیاس شوالباخ، به جای طراحی مبتنی بر پیانو از ۴ ردیف کلیدهای فشاری استفاده شد اما چینش حروف همچنان مبتنی بر ترتیب الفبایی بود.
آنچه بعد اتفاق افتاد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد زیرا هیچ سند موثقی در مورد اتفاقات پیش آمده وجود ندارد. در سال ۱۹۲۳ در گزارشی در مورد این موضوع آمده: «در اینکه شولز چینش نهایی کیبورد را طراحی کرده شکی وجود ندارد اما هنوز مشخص نیست که چرا چنین چینشی انتخاب شده است.» در سال ۱۸۷۲، شولز و سرمایه‌گذار پروژه‌ی ماشین تحریر به نام جیمز دنزمور با همکاری یکدیگر چینش QWE.TY را ایجاد کردند که شباهت زیادی به کیبوردهای امروزی دارد ولی به جای حرف R از نقطه استفاده شده است. تا سال ۱۸۷۴، چینش QWERTY امروزی تا حد زیادی تکمیل شده بود ولی کلید M و نقطه ویرگول در مکان‌های دیگری قرار داشتند.
شرکت رمینگتون مجوز استفاده از این طرح را از شلوز و دنزمور خریداری کرد و ماشین تحریر Remington Standard No. 2 راهی بازار شد که مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفت. مدتی بعد هم جای کلیدهای M و نقطه ویرگول تغییر پیدا کرد و طرح نهایی که امروزه از آن استفاده می‌کنیم، به وجود آمد.
اما چرا QWERTY؟
از آنجایی که شولز یا دنزمور هیچ سندی را در مورد دلیل انتخاب چینش QWERTY از خود به جای نگذاشته‌اند، در این زمینه حدس و گمان‌های زیادی مطرح شده است. برخی تاریخ‌نگاران می‌گویند که ماشین‌های تحریر مبتنی بر ترتیب حروف الفبا با مشکلات زیادی روبرو می‌شدند اما با انتخاب چینش QWERTY سرعت تایپیست‌ها کاهش یافته و در نتیجه احتمال خرابی ماشین تحریر هم کمتر شده است. از سوی دیگر این تاریخ‌نگاران بر این باور هستند که با پخش کردن تعدادی از کلیدهایی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، احتمال گیر کردن آن‌ها هم کاهش یافته است.
در رابطه با تئوری‌های مربوط به کاهش سرعت تایپیست‌ها باید بگوییم که مطمئنا شرکت سازنده‌ی ماشین‌های تحریر به دنبال فروش بیشتر آن‌ها بوده و به همین خاطر اگر چینش QWERTY واقعا سرعت تایپیست‌ها را تا حد زیادی کمتر می‌کرده، آمار فروش ماشین‌های تحریر موردنظر هم کاهش می‌یافت. در رابطه با استفاده از این چینش برای جلوگیری از گیر کردن کلیدها هم تئوری‌های مختلفی مطرح شده که سند و مدرک موثقی برای آن‌ها وجود ندارد. اما این تئوری همچنان هم مطرح می‌شود زیرا یک توضیح فنی قابل قبول برای ترکیب به ظاهر تصادفی کلیدهای کیبورد محسوب می‌شود.
در سال ۲۰۱۱ محققان دانشگاه کیوتو ژاپن با انتشار مقاله‌ای اعلام کردند که این چینش به دنبال بازخورد از اپراتورهای تلگراف استفاده شده است. آن‌ها در این زمینه مدارک موثقی ارائه نداده‌اند ولی به این نتیجه رسیده‌اند که چنین چینشی کار این اپراتورها را برای تبدیل کد مورس به جملات معمولی راحت‌تر می‌کند. اما این تئوری هم مانند موارد مشابه، بیشتر حدس و گمانه‌زنی است.
آنچه محتمل به نظر می‌رسد این است که شولز و دنزمور به هر دلیلی با چیدمان الفبایی شروع کردند و آن را به طرحی تغییر دادند تا با محدودیت‌های مکانیکی و سلیقه‌ی شخصی آن‌ها مطابقت داشته باشد. اما واقعیت این است که با فوت شدن شولز و دنزمور، دلیل اصلی انتخاب این چینش هم با آن‌ها دفن شده است. در رابطه با تئوری‌های مختلفی هم که در این مورد مطرح شده باید بگوییم که برخی کارشناسان و مورخان نمی‌توانند این واقعیت که منشأ چیزی را نمی‌دانند، بپذیرند و به همین خاطر حدس و گمان‌های مختلفی را مطرح می‌کنند.
از ماشین‌های تحریر تا کامپیوترها
اواخر قرن ۱۸۰۰ محبوبیت ماشین‌های تحریر به طور انفجاری افزایش یافت و با توجه به اینکه بسیاری از افراد در ابتدا با چینش QWERTY روبرو شدند، این چینش ماندگار شد. در سال‌های بعدی چینش‌های دیگری هم طراحی شدند که هیچکدام مورد استقبال قرار نگرفتند. بعد از محبوبیت ماشین تحریر رمینگتون، دیگر شرکت‌ها به ساخت ماشین‌های تحریر مبتنی بر چینش QWERTY روی آوردند.
در دهه ۱۹۲۰، شرکت Teletype به ساخت ماشین تحریر الکترومکانیکی موسوم به تله‌پرینتر روی آورد و برای این دستگاه چینش QWERTY انتخاب شد. در دهه ۷۰ میلادی شرکت IBM از کیبورد مبتنی بر ۱۰۱ کلید استفاده کرد که به مبنای کیبوردهای موجود برای کامپیوترهای مختلف تبدیل شد. طبیعتا این کیبوردها هم از چینش QWERTY استفاده می‌کنند.
با وجود اینکه کیبورد QWERTY محبوب‌ترین چینش محسوب می‌شود، ولی باید خاطرنشان کنیم در برخی کشورها چینش‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال کشورهای فرانسه، بلژیک و تعدادی از کشورهای آفریقایی از کیبوردهای AZERTY استفاده می‌کنند و آلمان و اتریش هم از کیبورد QWERTZ بهره می‌برند. اما تمام آن‌ها مبتنی بر طرح QWERTY است که در سال ۱۸۷۴ پدید آمده است. شولز و دنزمور اسرار مربوط به دلیل انتخاب این چینش را با خود به گور برده‌اند ولی اختراع آن‌ها بیش از یک قرن بعد همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
